GACS-verplichting vanaf 1 januari 2026

Vanaf 1 januari 2026 moeten utiliteitsgebouwen met een verwarmings- of koelinstallatie van 290 kW of meer beschikken over een gebouwautomatiserings- en controlesysteem (GACS). Deze verplichting is onderdeel van de Europese EPBD III-richtlijn en geldt voor alle typen utiliteitsgebouwen. De impact is groot op technisch én organisatorisch aspect. Terwijl de voorbereiding in de praktijk vaak nog uitblijft.

De GACS-verplichting wordt nog regelmatig gezien als een technische randvoorwaarde, terwijl het in werkelijkheid raakt aan ontwerpkeuzes, installatietechniek, energiemanagement en exploitatie. Het is geen losse maatregel, maar vraagt om integratie binnen het totale gebouwconcept met inhoudelijke onderbouwing en toetsing.

Wat doet een GACS?

Een GACS is een geavanceerd regelsysteem dat gebouwinstallaties aanstuurt, monitort en optimaliseert. Het helpt om grip te houden op energieverbruik en systeemprestaties, en legt de basis voor slimmere exploitatie en onderhoud. Een goed werkend GACS zorgt niet alleen voor naleving van de regelgeving, maar draagt actief bij aan lagere energiekosten en beter functionerende installaties.

Wat moet een GACS kunnen?

Om aan de eisen te voldoen, moet een GACS in staat zijn om:

• Het energieverbruik continu te monitoren, te registreren, te analyseren én bij te sturen waar nodig;
• De energie-efficiëntie van het gebouw te beoordelen en rendementsverliezen van technische systemen vroegtijdig te signaleren;
• De beheerder actief te informeren over mogelijkheden tot verbetering, zodat er gericht kan worden bijgestuurd op prestaties en verbruik.

Daarbij moet het systeem kunnen samenwerken met verschillende typen installaties, van verschillende merken, en onderdeel zijn van een integrale technische aanpak.

Wat verandert er vanaf 2026?

Voor utiliteitsgebouwen met verwarmings- of koelinstallaties van 290 kW of meer geldt vanaf 2026 een verplichting tot het toepassen van een GACS. Deze verplichting, die voortkomt uit de EPBD III, geldt voor alle soorten utiliteitsgebouwen – van kantoren en onderwijsinstellingen tot zorgcomplexen en overheidsgebouwen.

Gebouwen zonder geschikt systeem blijven onderworpen aan de vierjaarlijkse SCIOS Scope 14-keuringsplicht, met bijbehorende inspectiedruk en kosten. Voor installaties tussen 70 en 290 kW blijft die keuring verplicht, tenzij ook daar een GACS aanwezig is dat aantoonbaar aan de eisen voldoet.

De grens van 290 kW wordt in de praktijk vaak overschreden, zonder dat er een passend automatiseringssysteem aanwezig is. Terwijl dat vanaf 2026 dus wél vereist is.

Waarom nu al voorbereiden?

De verplichting treedt pas in 2026 in werking, maar het proces dat daarvoor nodig is, van analyse tot implementatie, vraagt tijd. Een GACS is geen standaardproduct; het vraagt afstemming op gebouwtype, bestaande installaties, beheerprocessen en toekomstig gebruik.

Technische en functionele aanpassingen zijn in veel gevallen nodig. Ook de toetsing op inhoudelijke eisen vereist voorbereiding. Wie pas laat in het traject aan de slag gaat, loopt risico op vertraging, suboptimale keuzes en oplopende kosten.

Wat is een werkbare aanpak?

Het begint met inzicht:

• Valt het gebouw onder de verplichting?
• Wat is de status van de huidige installaties?
• Welke aanpassingen zijn nodig om het systeem geschikt te maken?
• Hoe kan dit worden geïntegreerd in het beheer en energiebeleid?

Een gerichte analyse maakt snel duidelijk wat er nodig is: technisch, organisatorisch en op planningsniveau. Vanuit daar kan worden gewerkt aan een oplossing die voldoet aan de wettelijke eisen én aansluit bij de dagelijkse praktijk van het gebouw.

Vooruitkijken begint hier

De GACS-verplichting vraagt meer dan een formele aanpassing in het bouwdossier. Het raakt aan de manier waarop gebouwen worden aangestuurd, beheerd en geoptimaliseerd. En daarmee ook aan energieprestaties, exploitatiekosten en toekomstbestendigheid.

Wie tijdig inzicht heeft in de impact en mogelijkheden, voorkomt verrassingen en kan gericht toewerken naar een oplossing die technisch klopt én organisatorisch past. Wij staan voor je klaar met advies waar je op kunt bouwen. Neem gerust contact met ons op voor meer informatie.