Ontkerkelijking is een van de oorzaken dat kerkgebouwen steeds vaker een andere bestemming krijgen. De Bonifatiuskerk in Dordrecht veranderde tientallen jaren geleden van rooms-katholieke kerk in een poppodium. Nu worden er appartementen in gemaakt.

De Bonifatiuskerk is een rijksmonument en staat in het meest historische gebied van Dordrecht. Het gebouw bevindt zich in de Wijnstraat, op de hoek van de Schrijversstraat. Patrick Steenbergen van KVMC bracht een advies uit over de brandveiligheid en bouwfysica van de nieuwe bestemming.

‘De woningen in de kerk komen niet tegen de buitenmuren aan, maar worden er als losse huizen ingezet,’ legt Patrick uit. ‘Bovenin komen maisonnettes met onderin een werkruimte. Die werkruimtes zijn geschakeld met de centrale hal van het voormalige kerkgebouw. Dus als je de kerk inloopt, dan is er de kerkvloer met aan weerszijden de ruimtes die horen bij de woningen erboven. Zoals het nu is beoogd komt in het midden van de begane grond een koffiebar annex citygym die een gemeenschappelijke functie moet krijgen.’

Maatwerk in de kerk

Het berekenen van het brandveilig maken van woningen in een kerk is geen standaard opdracht voor KVMC en is dus maatwerk. ‘De meest bijzondere woningen komen in de kap van de kerk,’ zegt Patrick. ‘Het zijn woningen die over het gewelf heen gaan. Je gaat via het trappenhuis naar één kant en als je daar bent ga je de woning in en met een trap omhoog waar de woonkamer boven het gewelf is met de slaapkamer aan de andere kant van het gewelf. Er komen drie woningen in de kap waarbij de bestaande houten kapconstructie in het zicht blijft. De huizen krijgen daglicht doordat aan één zijde nieuwe balkons komen en met de monumentencommissie is afgesproken dat in het dak daglichtopeningen gemaakt mogen worden.’

Drie gebouwen

De naast de kerk gevestigde muziekschool wordt bij het project betrokken en wordt ook verbouwd naar appartementen. In totaal worden drie gebouwen tot woningen getransformeerd, inclusief een automatische parkeergarage voor de bewoners. Patrick: ‘Voor de automatische parkeergarage hebben we contact met de brandweer en Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid om een zo veilig mogelijke installatie te realiseren zodat er geen oncontroleerbare brand kan uitbreken. We adviseren ook hoe je bijvoorbeeld bestaande wanden en het gewelf brandwerend kunt krijgen omdat daar immers die woningen boven komen. KVMC heeft nauw contact met de gemeente vanwege de monumentenstatus van het pand. Een deel van de kerk heeft de tand des tijds niet doorstaan. Oude stukken gevel zijn zo ver kapot dat het opknappen ervan alleen maar waardevoller wordt. Met de kap en het gewelf en de kap moeten de bouwers in ieder geval wel voorzichtig zijn.’

Verschillende uitdagingen

Het vergt voor alle betrokken partijen veel creativiteit, weet Patrick. ‘Het is een uitdaging om in een kerk woningen te maken die absoluut veilig zijn. Een kerkkap is van origine namelijk niet gemaakt om in te wonen. Als je naar de huidige situatie kijkt, dan zie je een heel klein, veel te stijl trapje om bij het gewelf te komen. Je moet onder de dakspanten lopen. In de nieuwe situatie moet wel een veilige en goede route zijn als je het gebouw ineens moet verlaten. We zijn met de brandweer op de locatie geweest en hebben hen onze voorstellen voorgelegd. Zij zijn het immers die bij een brand naar binnen moeten. Ons brandveiligheidsontwerp is voor de brandweer in orde bevonden zoals we dat zelf ook voor ogen hadden.’

Voor een deel van het gebouw heeft KVMC nog een variantenstudie gedaan om te kijken of het helemaal aardgasvrij gemaakt zou kunnen worden. Ook daar lagen uitdagingen met bijvoorbeeld warmtepompen die je kwijt moet kunnen in zo’n eeuwenoude bestaande situatie. Vanwege o.a. de hoge kosten is uiteindelijk niet voor deze variant gekozen, maar de medewerkers van KVMC zijn er wel trots op dat het hen gelukt is om het zodanig te ontwerpen dat het wel had gekund.

De herschepping van de Bonifatiuskerk

De Rooms-Katholieke Bonifatiuskerk in de Wijnstraat in Dordrecht is gebouwd in 1823 als Waterstaatskerk, wat in die tijd vaker gebeurde. De overheid gaf dan financiële ondersteuning waarna de controle en oplevering werd goedgekeurd door ingenieurs van het ministerie van Waterstaat. De Bonifatiuskerk is een hallenkerk. Dat is een kerk met meerdere beuken waarvan de zijbeuken ongeveer even hoog en soms ook even breed zijn als het middenschip. De houten toren zit op de voorgevel aan de Wijnstraat-kant. Binnen heeft de kerk zuilen en houten tongewelven. Het altaar, de preekstoel en klokkenstoel dateren uit 1827. Het interieur van de kerk is later met kleuren beschilderd.

In 1976 betrok poppodium Bibelot het gebouw. De metamorfose van kerk naar poppodium is voor het monument zwaar geweest. Er werd fors verbouwd en overal werd bijvoorbeeld isolatie aangebracht. Bibelot was populair en trok bezoekers uit het hele land voor concerten van bands met vaak grote namen. In 2012 vertrok Bibelot en een jaar later kreeg het gebouw weer een kerkelijk tintje toen een religieuze jongerenstichting het huurde als ontmoetingscentrum.

De gemeente Dordrecht zette de kerk te koop, samen met tientallen andere gebouwen die ze niet meer nodig hadden. Projectontwikkelaar Bonifatius Ontwikkeling B.V. gaat nu de voormalige kerk inrichten met onder meer een openbare city-gym, thuiswerkplekken voor de bewoners en lofts. 

Stijl architectuur is verantwoordelijk voor het architectonische ontwerp en Bik Bouw zal de realisatie uitvoeren. 

Volg deze link voor verkoopinformatie m.b.t. het project.